SRBIJA
Beograd
Beograd je najveći i glavni grad Republike Srbije i predstavlja privredno, kulturno i obrazovno središte države. Nalazi se na ušću reke Save u Dunav. Beograd je glavni grad Srbije od 1405. godine kada ga je despot Stefan Lazarević proglasio za svoju prestonicu, dobivši ga od ugarskog i rimskog kralja Žigmunda Luksemburškog nakon što je postao njegov vazal.
Hram Svetog Save
Odbor za izgradnju hrama je 1930. godine poverio projekat arhitektama Bogdanu Nestoroviću i Aleksandru Deroku sa idejom da hram bude sagrađen na mestu gde je po predanju Sinan paša spalio mošti Svetog Save 1595. godine. Danas se veruje da ukoliko je do spaljivanja moštiju uopšte došlo, to se dogodilo na lokaciji današnjeg Tašmajdana u blizini Crkve Svetog Marka. Hram je sa svojih 78 metara visine, 3.650 kvadratnih metara površine i mogućnošću da primi između 6.000 – 12.000 ljudi jedan od najvećih hramova Pravoslavne crkve u svetu.
Kalemegdan
Kalemegdan je kulturno-istorijski kompleks koji je ujedno i najveći beogradski park. U njemu dominira Beogradska tvrđava koja se nalazi tačno iznad ušća Save u Dunav. Naziv potiče od turskih reči kale - tvrđava i mejdan - bojište. Preuređivanje parka je počelo 1867. godine posle predaje tvrđave Srbima, po naređenju kneza Mihaila Obrenovića. Turci su Kalemegdan zvali i Fićir-bajir - breg za razmišljanje.
Narodno pozorište u Beogradu
Osnovano je 1868. godine u vreme kada je Beograd imao nešto više od 25.000 stanovnika. Prvih godinu dana privremeni dom pozorišta bila je gostionica Kod engleske kraljice, a knez Mihailo Obrenović doneo je odluku o podizanju zgrade pozorišta u blizini porušene Stambol kapije na današnjem Trgu republike. Knez Mihailo nije dočekao postavljanje temelja za zgradu jer je ubijen u maju 1868. godine. Prva predstava odigrana u zgradi pozorišta 1869. godine bila je upravo njemu u čast Posmrtna slava kneza Mihaila.
Dom Narodne skupštine
Dom Narodne skupštine je izgrađen u blizini Tašmajdanskog parka u kome je 30. novembra 1830. godine pročitan sultanov Hatišerif priznajući srpskom narodu pravo na slobodu. Kamen temeljac je položen 1907. godine i zgrada je građena prema nacrtu arhitekte Jovana Ilkića. Zbog ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca bile su potrebne izmene projekta koje je učinio Jovanov sin, Pavle Ilikić. Gradnja je završena 1936. godine, a Dom Narodne skupštine je 1984. godine proglašen za spomenik kulture.
Astronomska opservatorija Beograd
Beogradska opština Zvezdara dobila je ime po zvezdarnici - astronomskoj opservatoriji koja je na njoj sagrađena 1931. godine. Ova lokacija je odabrana kao dovoljno udaljena od grada, a osim toga i kao jedna od najviših tačaka grada sa 248.6 m nadmorske visine. Astronomskoj opservatoriji Beograd u to vreme nije smetao slabo osvetljeni grad u daljini. Širenje grada, a sa njim i širenje svetlosnog zagađenja, otežavalo je posmatranja i dovelo do toga da 1995. godine ona potpuno prestanu.
Skadarlija
Skadarlija je boemska četvrt, jedan od simbola Beograda i nezaobilazna destinacija svih turista. Ulica je donekle zadržala autentični izgled sa kaldrmom od kamena niz koju se nižu poznate kafane: Tri šešira, Dva Jelena, Šešir moj, Ima dana, Zlatni bokal... U Skadarliji se nalazi i ustanova kulture Kuća Đure Jakšića u kojoj je živeo poznati pesnik, slikar i boem.
Muzej savremene umetnosti u Beogradu
Na konkursu za izradu idejnog projekta zgrade Moderne galerije izabrani su 1960. godine arhitekte Ivan Antić i Ivanka Raspopović. Zgrada je građena do 1965. godine, a na dan njenog otvaranja institucija je preimenovana u Muzej savremene umetnosti. Građevina je obložena venčačkim mermerom iz centralne Srbije, a koji je zbog svog kvaliteta korišćen širom sveta pa su od njega urađeni i delovi Bele kuće u Vašingtonu. Zgrada muzeja je 1987. godine proglašena za spomenik kulture.
Zemunski kej
Beogradsko naselje i šetalište koje se nalazi na teritoriji opštine Zemun na desnoj obali Dunava. Na tom području reke je veliki broj plovnih objekata, a posebna atrakcija su labudovi kojih je iz godine u godinu sve više. Šetalište prati reku uporedo i sa Ratnim ostrvom, pa se na njemu povremeno postavlja pontonski most kojim se može preći na plažu Lido.
Novi Sad
Novi Sad je po broju stanovnika i površini drugi grad u Srbiji, odmah iza Beograda. Dugo vremena je bio centar srpske kulture pa je nazivan i Srpska Atina. Na fotografiji krovova Novog Sada se vide, sa leva na desno, toranj Gradske kuće, katolička crkva imena Marijinog i u daljini pravoslavna saborna crkva svetog Đorđa.
Crkva imena Marijinog
Ova rimokatolička crkva je jedna od najprepoznatljivijih građevina Novog Sada i često se pogrešno naziva katedralom jer Novi Sad pripada Subotičkoj biskupiji čija je katedrala u Subotici. Odluka o izgradnji crkve je doneta 1891. godine a plan crkve je izradio Georg Molnar u toku 1892. godine za šta nije tražio nikakvu naknadu. Crkva mu se odužila tako što je postavila njegovu bistu unutar građevine. Od završetka gradnje 1895. godine crkva je ostala najveća u Bačkoj sa visinom krova od 22 m i tornja od 72 m.
Srpsko narodno pozorište
Najstarije je profesionalno pozorište u Srba i osnovano je 1861. godine. Osnivanju su predhodili tekstovi Jovana Đorđevića u Srpskom dnevniku, a do samog osnivanja je došlo na sednici Srpske čitaonice u Novom Sadu 28. jula 1861. godine, kojom je predsedavao Svetozar Miletić. Mermerna zgrada na Pozorišnom trgu, koja je namenski sagrađena za Srpsko narodno pozorište, ima najveću pozorišnu scenu u Srbiji, a postalo je dom pozorišta od 28. marta 1981. godine što se slavi i kao dan SNP.
Petrovaradinska tvrđava
Petrovaradinska tvrđava se nalazi na desnoj obali Dunava u Novom Sadu. Sadašnju tvrđavu je izgradila Hazburška monarhija u periodu 1692. do 1780. godine zbog opasnosti od Turaka i blizine granice Osmanskog carstva u to vreme. Na tvrđavi se nalazi i toranj sa satom koji je jedan od simbola grada, a koji je još početkom XVIII veka gradu poklonila carica Marija Terezija.
Kula sa satom
Najprepoznatljiviji je simbol Petrovaradina i Novog Sada. Satni mehanizam je postavljen 1737. godine na mestu na kome se pre nalazila manja sahat kula, a stanovništvo se obavezalo da će u tu svrhu plaćati “satarinu”. Za razliku od standardnih časovnika, na ovom satu velika kazaljka pokazuje sate, a mala minute. Razlog za to je što na taj način lađari iz daljine lakše mogu videti koliko je sati. Novosađani svoj omiljeni sat zovu i “pijani sat” jer kada je vreme toplo sat žuri, a kada je hladno kasni. Sat se navija ručno svakog dana jer uz jedno navijanje može da radi 33 sata.
Vršac
Vršac je jedan od najstarijih banatskih gradova, nalazi se na jugoistoku Panonske nizije u podnožju Vršačkih planina. Tri simbola koja su prepoznatljiva za Vršac su Vršačka kula, manastir Mesić i grožđe.
Vrščanima je posebno drago kada se njihov grad opiše sa tri reči “Vršac lepa varoš”, što je kao opis ostavio u jednom svom romanu vrščanin Jovan Sterija Popović još 1838. godine.
Vršačka kula
Pretpostavlja se da je kulu iznad Vršca kao deo utvrđenja podigao Đurađ Branković u XV veku, posle pada Smedereva. Grb Vršca na sebi čuva priču o dvoboju koji se odigrao za vreme Banatske bune 1594. godine. Iako su Srbi i Rumuni u toku bune oslobodili Vršac i utvrđenje, buna je ubrzo ugušena u krvi. Osmanlijski aga izazvao je na dvoboj Janka Lugošu poznatog kao Halabura koji je branio utvrđenje. Halabura je pobedio u dvoboju pa upravo njegova ruka sa mačem stoji na grbu grada Vršca odmah iznad Vršačke kule.
Niš
Niš je treći najveći grad u Srbiji i nalazi se na reci Nišavi nedaleko od njenog ušća u Južnu Moravu. Prvo naselje na teritoriji današnjeg Niša osnovali su još Kelti u 3. veku pre nove ere. Na fotografiji je Trg kralja Milana na kome se ističu Spomenik oslobodiocima Niša (levo) i zgrada hotela Ambasador.
Sićevo
Selo Sićevo se nalazi u istočnoj Srbiji, 16 km istočno od Niša. Njegov specifičan položaj u blizini klisure kojom je prolazila bitna saobraćajnica od davnih vremena učinila je da ovo područje bude naseljavano, a predivna priroda tog kraja daje specifičan i živopisan izgled selu. Sićevo je svojim šarmom tako zavelo i poznatu slikarku Nadeždu Petrović koja je u njemu organizovala slikarsku koloniju 1905. godine koja se od tada redovno održava, a od 1991. godine Sićevo je domaćin i književne kolonije.
Sićevačka klisura
Sićevačka klisura je deo doline Nišave koja je nastala usecanjem Nišave u stensku masu između Suve planine i ogranka Svrljiških planina. Dugačka je 17 km, a nalazi se na 14 km od Niša u blizini sela Sićevo po kome je dobila ima. Klisurom je u srednem veku prolazio Carigradski drum koji je bio jedna od najvažnijih saobraćajnica u srednjem veku na Balkanskom poluostrvu, a njena preteča je rimski Vojni put (Via Militaris), pa nije neobično da je železnička pruga kroz klisuru izgrađena još 1887. godine.
Ćele Kula
Spomenik iz Prvog srpskog ustanka koji je podignut posle bitke na Čegru. U bici 31. maja 1809. godine srpska vojska koja se borila za oslobođenje se sukobila sa turskom vojskom. U utvrđenju na Čegru se posebno istakao vojvoda Stevan Sinđelić koji je sa svojim vojnicima bio brojno nadjačan, pa kada su turski vojnici prodrli u šanac, pucao je u skladište baruta i tako izazvao veliki eksploziju u kojoj su stradali svi srpski vojnici ali i veliki broj Turaka. Turski paša je u znak odmazde i opomene sagradio kulu u blizini Carigradskog druma u koju je ugradio lobanje poginulih srpskih ustanika.
Spomen-park Bubanj
Nalazi se u niškoj opštini Palilula i podignut je u sećanje na streljane građane Niša i južne Srbije u Drugom svetskom ratu. Na ovom području je u periodu 1941-1944. godine streljano oko 10.000 Srba, Roma i Jevreja. Kao centralno obeležje podignut je spomenik po ideji Ivana Sabolića, a koji simbolično predstavlja tri stisnute pesnice, mušku, žensku i dečiju jer su na ovom mestu streljane i čitave porodice. Spomenik na Bubnju je svečano otvoren na dan oslobođenja Niša 14. oktobra 1963. godine, a od 1979. godine spomen-park je proglašen kulturnim dobrom od izuzetnog značaja.
Crkva svetih apostola Petra i Pavla u Rasu
Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u blizini Novog Pazara je najstariji spomenik crkvene arhitekture na prostoru Srbije. Prema poznatim pisanim izvorima potiče iz VIII veka. U crkvi je za vreme Nemanjića bilo sedište Raške episkopije. U njoj se krstio po pravoslavnom obredu veliki župan Stefan Nemanja, u njoj je krstio sina Rastka i predao presto sinu Stefanu Prvovenčanom.
Manastir Sopoćani
Manastir Sopoćani je podigao kralj Stefan Uroš I, sin Stefana Prvovenčanog, verovatno oko 1260. godine. Manastir se nalazi u blizini Novog Pazara i predstavlja jedan od najznačajnijih srpskih kulturnih spomenika, a od 1979. godine uvršćen je na Uneskovu listu svetske baštine.
Manastir Mileševa
Manastir Mileševa je podigao kralj Stefan Vladislav u prvoj polovini XIII veka. U kasnije dograđenu pripratu položio je mošti svog strica Svetog Save, prvog arhiepiskopa Srpske pravoslavne crkve. Manastir se nalazi na reci Mileševci u blizini Prijepolja. U manastirskoj crkvi je 1377. godine krunisan za kralja Srbljem i primorjem Tvrtko I Kotromanić, a Stefan Vukčić Kosača se u njoj 1446. godine proglasio za hercega od Svetog Save. Manastir je posebno poznat po freskama od kojih je najpoznatija Mironosnice na Hristovom grobu.
Manastir Đurđevi stupovi
Manastir Đurđevi stupovi podigao je veliki župan Stefan Nemanja, a izgradnja je završena 1171. godine. Prema pisanju županovog sina, Stefana Prvovenčanog, manastir je nastao tako što se Nemanja, dok je bio zatvoren u jednoj pećini, zavetovao da će ukoliko preživi izgraditi manastir posvećen Svetom Đorđu. Od XVII veka manastir je u ruševnom stanju bez čuvenih kula po kojima je dobio ime, a od 1960. godine radi se na njegovoj obnovi. Upisan je na Uneskovu listu svetske kulturne baštine 1979. godine.
Manastir Studenica
Manastir Studenicu je podigao veliki župan Stefan Nemanja kao svoju zadužbinu krajem XII veka. U arhitekturi manastira su skladno pomešani romanički i vizantijski stil što je prepoznato kao autentičan stil u arhitekturi pod nazivom raški stil. Od 1986. godine manastir se nalazi na Uneskovoj listi svetske baštine.
Gornja Savina isposnica
Pretpostavlja se da je Gornja Savina isposnica sagrađena krajem XII veka kao i manastir Studenica. Isposnica se nalazi na 12 km od manastira, sakrivena u šumi na obroncima planine Čemerno. Nastala je dubljenjem stene dozidane uz samu liticu sa koje se prostire veličanstven pogled na prirodu okolnog kraja. Po predanju je upravo u ovoj isposnici Sveti Sava napisao Studenički tipik i Žitije Svetog Simeona.
Srpska čitaonica Laza Kostić
Somborska Srpska čitaonica osnovana je 24. marta 1845. godine. Njen ustav je odobren od strane gradskih vlasti u aprilu 1846. godine, a u februaru 1847. godine odobrio ga je i tadašnji austrijski car Ferdinand. Prema Ustavu somborske Srpske čitaonice članom čitaonice mogao je postati samo onaj građanin čiji su poštenje, dobrota i pravičnost njegovi osvedočeni. Od 1901. do 1910. godine predsednik Srpske čitaonice bio je Laza Kostić pa je njegovo ime dodato u naziv čitaonice 1957. godine.
Istraživačka stanica Petnica
Istraživačka stanica Petnica je prva nezavisna obrazovna organizacija osnovana na prostorima SFRJ 1982. godine. Nalazi se u selu Petnica udaljenom 7 km od Valjeva. U 30 godina postojanja u stanici je organizavno preko 3000 programa u kojima je učestvovalo više od 50.000 učenika, studenata, profesora i naučnika. U blizini stanice se nalazi crkva Uspenja presvete Bogorodice, Petničko jezero, Petnička pećina i neolitsko arheološko nalazište.
Manastir Ćelije
Manastir se nalazi na levoj obali reke Gradac u blizini Valjeva. Tačno vreme nastanka manastira nije poznato ali se pretpostavlja da potiče iz XIII veka i doba kralja Dragutina. Na fotografiji se vidi nova crkva Svetog Save. U manastiru je živeo arhimandrit dr. Justin Popović - Sveti Ava Justin čiji se grob nalazi u dvorištu manastira, a mošti počivaju u manastirskoj crkvi.
Manastir Tresije
Manastir je naziv dobio prema potoku koji izvire u blizini. Osnovan je 1309. godine u vreme kralja Dragutina, na Kosmaju u blizini Sopota i posvećen je arhangelima Mihailu i Gavrilu. Neposredno uz manastir nalazi se i spomen česma despotu Stefanu Lazareviću.
Manastir Sretenje
Manastir Sretenje sa pogledom na vrh Kablara. Manastir se nalazi u Dučalovićima pod vrhom planine Ovčar. Prvi put se pominje u spisima iz 1571. godine, ali ktitor i vreme nastanka manastira nisu poznati. Manastirsku crkva je u XIX veku obnovio tadašnji monah, a kasnije i vladika Nikifor Maksimović koji je u sretenjskoj crkvi i sahranjen.
Savinje
Crkva Svetog Save poznata i pod imenom Savinje nalazi se u pećini na strmim stenama planine Kablar. Prema predanju pećina u kojoj se nalazi crkva nekada je bila isposnica Svetog Save. Crkva u pećini je podignuta 1938. godine, a osveštana je 1966. godine i pod upravom je sveštenomonaha manastira Preobraženje.
Lepenski Vir
Na arheološkom nalazištu Lepenski Vir pronađeni su ustaci naselja iz mezolita u kome su na obali Dunava živeli ljudi oko 9500. godine pre nove ere. Glavni rukovodilac istraživanja u toku kojih je otkriveno 7 faza naselja i 136 objekata bio je dr. Dragoslav Srejović. Istraživanja su vršena do 1971. godine kada je deo nalazišta relociran zbog izgradnje hidroelektrane Đerdap koja je svojom branom podigla nivo reke i potopila prvobitnu lokaciju nalazišta.
Drvengrad
Drvengrad je etno-selo smešteno između Zlatibora i Tare. Osnovano je prema zamisli filmskog reditelja Emira Kusturice za potrebe snimanja filma “Život je čudo”. Brvnare koje čine selo su autentične i prenete iz okolnih krajeva.
Prekinuti Let
Spomenik “Prekinuti let” podignut je u pomen Kragujevačkog masakra koji je počinjen 19, 20. i 21. oktobra 1941. godine. Tada je ubijeno 2796 civila među kojima su većina bili muškarci i deca. Do ovog strahovitog zločina je došlo kao odgovor za stradalih 10 i ranjenih 26 nemačkih vojnika, povodom čega je komandant Franc Beme izdao naredbu o odmazdi po kojoj je za svakog ubijenog nemačkog vojnika potrebno streljati 100 civila, a za ranjenog 50. Spomenik je podignut 1963. godine, delo je vajara Miodraga Živkovića i centralno je mesto spomen-parka Šumarice
Spomen-muzej “21.oktobar”
Muzej je sagrađen 1976. godine kao sastavni deo spomen-parka Kragujevački oktobar posvećenog stradalima u Kragujevačkom masakru. Građevina je urađena po projektu Ivana Antića i Ivanke Raspopović i sastoji se od više kubusa različitih visina što simboliše različite uzraste žrtava zločina, a odsustvo otvora na zidovima simboliše bezizlaznu situaciji u kojoj je kao nada ostavljen samo pogled ka nebu.
Takovski grm
Prema narodnom predanju odluka o podizanju Drugog srpskog ustanka doneta je u Takovu, pod hrastovim stablom, na Cveti, 23. aprila 1815. godine. Ispod stabla koje je ostalo poznato kao Takovski grm za vođu ustanka je izabran Miloš Obrenović. Od tada postoji tradicija da dok postoji Srbija u Takovu mora postojati hrastovo stablo koje lista.
Spomenik borcima Revolucije
Ovaj 16 metara visok spomenik je poznat i kao spomenik Stevanu Filipoviću, odnosno kao Valjevac, jer je inspirisan fotografijom koja je napravljena u toku Drugog svetskog rata neposredno pred vešanje Filipovića. Spomenik je podignu 1960. godine, a delo je vajara Vojina Bakića. Nalazi se na brdu Vidrak u Valjevu.
Saborna crkva Vaskrsenja Gospodnjeg
Ovaj pravoslavni hram u Valjevu je najveći pravoslavni hram u Srbiji posle hrama Svetog Save. Gradi se na ušću reke Gradac u Kolubaru prema nacrtu Ljubice Bošnjak. Visina hrama je 47 metara i u njega može da stane više od 2000 ljudi. Gradnja je započeta 1992. godine.
Spomenik ibarskim junacima
Spomenik je podignut 1930. godine i posvećen je ibarskim junacima koji su poginuli u balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu. Nalazi se u dolini reke Ibar, pored magistralnog puta na teritoriji grada Kraljeva. Spomenik je podignut na predlog inženjera Vlade Starčića i Aleksandra Ackovića, a podigli su ga radnici preduzeća Labor iz Beograda u toku izgradnje pruge kroz Ibarsku klisuru ka Skoplju. Iz stene pored spomenika je izrastao crni bor koji je zaštićeno prirodno dobro.
Spomenik Kosmajskom partizanskom odredu
Spomenik Kosmajskom partizanskom odredu sa svojih 5 krakova visokih 30 metara simboliše slobodarsku i ustaničku iskru. Izgrađen je 1971. godine na Malom visu, jednom od vrhova planine Kosmaj, a posvećen je odredu koji je učestvovao u Narodnooslobodilačkom ratu od 1941. do 1944. godine i dao skoro 6000 života. Autori spomenika su vajar Vojin Stojić i arhitekta Gradimir Medaković.
Meandri reke Uvac
Reka Uvac protiče kroz jugozapadnu Srbiju između planina Zlatar i Zlatibor. Na svom toku useca upečatljivu klisuru čiji meandri su jedan od najprepoznatljivijih prirodnih prizora iz ovog regiona. Ova klisura bogata ja pećinama, biljnim i životinjskim svetom, a posebno je poznata po beloglavim supovima koji se gnezde u okolini i krstare nad klisurom. U XIX veku, posle sticanja nezavisnosti, upravo je reka Uvac bila poznata kao deo granice između Srbije i Turske.
Selo Družiniće
Selo Družiniće nalazi se u blizini kanjona reke Uvac i prema popisu iz 2002. godine imalo je 19 stanovnika.
Dunav
Dunav je najveća reka u Evropi posle Volge i jedina velika evropska reka koja teče od zapada prema istoku. Od svog toka dugačkog 2857km, kroz Srbiju teče sa svojih 588km. Na fotografiji je Dunav u blizini tvrđave Golubac
Donji Milanovac
Gradsko naselje Donji Milanovac nalazi se na obali reke Dunav na istoku Srbije u uopštini Majdanpek. U XVII veku naselje se nalazilo na dunavskom ostrvu Poreč, a zbog čestih poplava naselje je preseljeno po naredbi kneza Miloša Obrenovića iz 1830. godine. Tada je dotadašnji Poreč dobio ime prema knezovom prerano preminulom sinu Milanovac. Odrednica “donji” mu je dodata Posle 1859. godine kada je Despotovac promenio ime u Gornji Milanovac. Prema popisu iz 2022. godine Donji Milanovac ima 1984. stanovnika.
Ogledno dobro Radmilovac
Nalazi se na 15tak kilometara od centra Beograda i u vlasništvu je Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Imanje je otvoreno za javnost i edukativnog je karaktera pa se na njemu može videti: akvarijum riba koje žive u Dunavu, zoo vrt sa vodenim pticama, mrestilište, rekonstruisane kuće Lepenskog Vira, Vinčanske i Starčevačke kulture, naučni kutak sa scenom, laboratorijom i bibliotekom. Ovo ogledno dobro rezultat je entuzijazma profesora Zorana Markovića
Jezero Rovni
Rovni je veštačko jezero u blizini Valjeva nastalo pregrađivanjem reke Jablanice. Jezero je deo regionalnog sistema upravljanja vodama koje snabdeva vodom Valjevo, Lazarevac, Lajkovac, Ub i Mionicu. Izgradnjom brane potpoljena je Crkva Svetog Arhanđela Mihaila u Tubraviću iz XV veka koja je poznata i kao Valjevska Gračanica, što je izazvalo proteste u javnosti.
Gradac
Reka Gradac je najčistija reka u Srbiji. Ona izvire ispod planine Povlen, ali je reka ponornica, tako da već posle nekoliko kilometara ponire, da bi izbila u blizini manastira Ćelije. Dalje svojim tokom, koji je prohodan, nastavlja dvadesetak kilometara i uliva se u Kolubaru u Valjevu.